Divyang News 
એક એવા શિલ્પકારને જેમને ગાંધીજી થી લઇ મહારાજાઓની પ્રતિમાઓ બનાવી
જટાયુની 30 ફૂટ ઊંચી કાંસ્ય પ્રતિમા નોઈડામાં બનાવવામાં આવી છે જેને હવે અયોધ્યાના રામ જન્મભૂમી સંકુલમાં મુકવામાં આવેલ છે. જટાયુની મૂર્તિ બનાવનાર શિલ્પકાર રામ વનજી સુતાર, ભગવાન રામની ૨૫૧ મીટર ઉચી પ્રતિમા પર પણ કામ કરી રહ્યા છે અને જે આવનાર સમયમાં વિશ્વની સોથી ઉચી પ્રતિમા બનશે. રામ વનજી સુતારકે જેઓ ૯૮ વર્ષના છે તેમણે પોતાના જીવનના ૧૦૦ વર્ષ પુરા કરવામાં હવે ફક્ત ૨ જ વર્ષ બાકી છે તો પણ તેઓ જરાય વિરામ લેવાનું પસંદ કરતા નથી અને તેમની પાસે આરામ કરવાનો સમય પણ નથી.
નોઈડાના એક વર્કશોપમાં જટાયુની પ્રતિમાને ડીઝાઇન કરવામાં આવી છે અને ત્યાં જ તેને બનાવવામાં પણ આવી છે અને આ 30 ફૂટ ઉચી પ્રતિમા હવે અયોધ્યાના રામ જન્મભૂમી સંકુલમાં – કુબેર ટીલા – પર ગૌરવ પૂર્ણ સ્થાન ધરાવે છે
શિલ્પકાર રામ વનજી સુતાર પાસે એક ખાસ કોશાલ્ય છે તેઓ પોતાના જીવનના ૧૦૦ વર્ષ પુરા કરવામાં બસ ૨ વર્ષ જ દૂર છે છતાં તેઓ વિરામ લેવાનું પસંદ કરતા નથી અને તેમની પાસે સમય પણ નથી તેમની પાસે અયોધ્યામાં બીજું કામ પણ છે – શ્રી રામની ૨૫૧-મીટર ઉચી પ્રતિમા કે જે સરયુનદીના કિનારે સ્થાપિત કરવામાં આવશે
ભગવાન રામ ની આ પ્રતિમા એક વાર સરયુ નદીના કિનારે સ્થાપિત થઇ ગયા પછી વિશ્વની સોથી ઉચી પ્રતિમા તરીકે સ્થાન લેશે .હાલમાં ૧૮૨ મીટરની ઉચાઇ સાથે ગુજરાતમાં આવેલ સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી વિશ્વની સોથી ઉચી પ્રતિમાનો રેકોડ ધરાવે છે.પ્રભુ શ્રી રામની પ્રતિમા રામ વનજી સુતાર અને તેમના પુત્ર અનીલ દ્વારા ડીઝાઇન કરવામાં આવેલ છે
શિલ્પકાર રામ વનજી સુતારનું વર્કશોપ એ મ્યુઝીયમ થી ઓછુ નથી
સુતાર વર્કશોપ એ એક મ્યુઝીયમ થી ઓછુ નથી તેમાં રાજાઓ,વડા પ્રધાનો,રાષ્ટ્રપતિઓ અને પૌરાણિક પાત્રોની પ્રતિમાઓ જાડી દીવાલની અંદર ઉક્વામાં આવી છે જેના લીધે બાજુમાં આવેલ રોડ રસ્તાઓનું અવાજ પણ સંભળાતું નથી
તો, પ્રતિમાના નિર્માણમાં કેવો પરિશ્રમ હોય છે? “ઘણું વિચાર્યું,” અનિલ કહે છે. “ઉદાહરણ તરીકે, જો તે યોદ્ધા હોય, તો આપણે સંબંધિત ઇતિહાસને ધ્યાનમાં રાખીને ડ્રેસ અને બખ્તરની રચના કરવી જોઈએ. આ જ વિચાર, ઉદાહરણ તરીકે, છત્રપતિ શિવાજી અને મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાના નિર્માણમાં ન જઈ શકે. સંસદમાં સ્થાપિત વ્યક્તિનો મૂડ ધ્યાનનો હોય છે,” તે ઉમેરે છે.આનું ધ્યાન રાખવું મહત્વપૂર્ણ છે, એવું પિતાએ ખાસ કહ્યું. સુતાર કહે છે “દરેક વ્યક્તિની અભિવ્યક્તિ, શૈલી અને વાત કરવાની રીત અલગ હોય છે. પ્રતિમા બનાવતી વખતે તે વ્યક્તિત્વનો અભ્યાસ ખુબ જરુરી હોય છે પછી તે કોઈ ઐતિહાસિક વ્યક્તિની હોય કે રાજકારણીની,”જેથી કામ કરતા સહાયકોને યોગ્ય સૂચનાઓ આપી શકાય. સુતારએ જીવનમાં ઘણી બધી પ્રતિમાઓ બનાવી છે જેમાં – સંસદમાં ગાંધી પ્રતિમાથી લઈને ચેન્નાઈમાં ટ્રાયમ્ફ ઓફ લેબર સ્ટેચ્યુ, અમૃતસરમાં મહારાજા રણજીત સિંહની પ્રતિમા અને ભવ્ય સરદાર પટેલની પ્રતિમા. સુતાર કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો સાથે છેલ્લા 60 વર્ષથી વધુ થી કામ કરે છે. વર્તમાન ની વાત કરીએ તો આસામના સીએમ હિમંતા બિસ્વાસરમા એ તેમણે ૧૭મી સદી ના આહોમ જેનરલ લાચિત બારફૂકનની પ્રતિમા બનવવા આપી છે જે 84 ફૂટની કાંસાની મૂર્તિ છે જેમાં 41 ફૂટનું પ્લેટફોર્મ પણ છે, જે તેની કુલ ઊંચાઈ 125 ફૂટ છે.
શિલ્પકાર તરીકેની શરૂઆત નેહરુજી ના સમય થી થઇ હતી
તેઓ કહે છે કે આ પ્રવાસની શરૂઆત નહેરુ સાથે થઈ હતી. “જવાહર લાલ નેહરુએ મને એક શિલ્પ બનાવવાનું કામ સોંપ્યું હતું જે ભાખરા નાંગલ ડેમના નિર્માણમાં લીધેલા પરિશ્રમને દર્શાવે છે. તે મારા અગાઉના કામોથી ખુશ હતા,” રામ સુતાર કહે છે. ડેમના કામદારોની કારીગરીને ચિહ્નિત કરવા માટે મહારાષ્ટ્રમાં જન્મેલા સુતારે 50 ફૂટનું કાંસાની પ્રતિમાનું સ્થાપન કર્યું હતું. સરળતામાં સફળતા.સુતારની બધી કૃતિઓ ભવ્યતા અને વિશિષ્ટ શૈલીયુક્ત થી ખીલે છે, જો કે સુતાર પોતે સાધારણ દિનચર્યા ધરાવતો સરળ માણસ છે. તે હંમેશા ઓફ-વ્હાઈટ ખાદીના કુર્તા-પાયજામામાં અને સવારે 11 વાગ્યા પછી તેની નોઈડા વર્કશોપમાં હોય છે. બ્રેકફાસ્ટ એટલે એક કપ ચા અને થોડી બદામ અથવા એક સફરજન, લંચમાં દાળિયા કે ખીચડી અને રાત્રિભોજનમાં દાળ-શાક રોટલી કે ભાત સાથે. તે રાત્રે 8 વાગ્યા સુધીમાં સૂઈ જાય છે.આને શિસ્ત કેહવાય એવું એમનું માનવું છે જે સુતારને કુદરતી રીતે મળ્યું છે . 1999માં પદ્મશ્રી અને 2016માં પદ્મ વિભૂષણથી નવાજાયેલા 98 વર્ષના વૃદ્ધ કહે છે, “હું વહેલો ઊઠીને ગામમાં શાળાની ઘંટડી વગાડતો.
6 વર્ષની ઉમરમાં જ પોતાના પિતાના એપ્રેન્ટિસ બન્યા હતા
સુથારના પરિવારમાં જન્મેલા સુતાર છ વર્ષની ઉંમરે તેમના પિતાના એપ્રેન્ટિસ બન્યા હતા. “અમે મહારાષ્ટ્રના ધુલે જિલ્લાના એક નાનકડા ગામ ગોંડુરમાં રહેતા હતા. મારા પિતા વનજી હંસરાજ સુતાર કુશળ સુથાર હતા. હું ફક્ત તેની આસપાસ લટકીને ઘણું શીખ્યો,” તે કહે છે. તેમના જીવન અને વિચારોએ વળાંક લીધો જ્યારે મહાત્મા ગાંધીએ તેમના ગામની મુલાકાત લીધી અને વિદેશી કપડાંનો બહિષ્કાર કરવાની હાકલ કરી. “હું માત્ર પાંચ વર્ષનો હતો, જ્યારે ગામના લોકોને તેમના કપડાં આગમાં ફેંકતા જોયા મેં જોયા હતા . સુતાર કહે છે કોઈએ મારી ટોપી તરફ ઈશારો કરીને કહ્યું કે તે વિદેશી ટોપી છે. તેથી, મેં મારી ટોપી પણ આગમાં નાખી દીધી,”. સાત દાયકાની કારકિર્દીમાં તેમના નામના 8,000 થી વધુ શિલ્પો છે પણ તેમને સૌથી પ્રિય પ્રતિમા કઈ તેના જવાબમાં તેમણે જણાવ્યું કે હા, ગાંધીની પ્રતિમા જે તેમણે 1947માં બનાવી હતી. “મારા ગુરુજીએ મને 1947માં મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમા બનાવવા કહ્યું હતું. આ મારું પહેલું સત્તાવાર કાર્ય હતું જેને ધુળેમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું,”એવું સુતારે કહ્યું.
ગુરુજી શ્રીરામ કૃષ્ણ જોશીએ તેમની કારકિર્દી ઘડવામાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવી
સુતારના ગુરુજી શ્રીરામ કૃષ્ણ જોશીએ તેમની કારકિર્દી ઘડવામાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. “તેમણે મને મુંબઈની જેજે સ્કૂલ ઑફ આર્ટમાં જોડાવાનું કહ્યું અને માટુંગામાં એક સંબંધીના ઘરે મારા રોકાણની વ્યવસ્થા કરી. મને 1948માં બીજા વર્ષમાં સીધો દાખલ કરવામાં આવ્યો. તેથી, મેં ચાર વર્ષમાં પાંચ વર્ષનો કોર્સ પૂરો કર્યો,” તેમને જણાવ્યું. પછીના કેટલાક વર્ષો તેમણે અજંતા અને ઈલોરા ખાતે પુનઃસંગ્રહ કાર્ય કરવામાં વિતાવ્યા. 1958 માં, સુતાર દિલ્હીમાં કેન્દ્રીય માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલય હેઠળ જાહેરાત અને દ્રશ્ય પ્રચાર વિભાગ (DAVP) ના ટેકનિકલ સહાયક બન્યા. સ્વતંત્ર શિલ્પકાર બનવા માટે તેમણે 1959માં નોકરી છોડી દીધી અને ત્યારથી પાછળ ફરીને જોયું નથી. અસ્વીકારથી સુતારને દુઃખ થાય છે. સુતારને તે દિવસ યાદ છે જ્યારે તેમને સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીની ડિઝાઇનની જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી. તેમના પુત્ર કહે છે, “ખરેખર, મારા પિતાએ અમદાવાદ એરપોર્ટ માટે તૈયાર કરેલી સરદાર પટેલની પ્રતિમા પીએમ મોદીને ગમી હતી. યુનિટી પ્રોજેક્ટ તેનું પરિણામ હતું. અમને 2013થી શરુ કરીને પ્રતિમા ડિઝાઇન કરવામાં પાંચ વર્ષ લાગ્યાં.”
પિતા-પુત્રની જોડી પાસે આગળ કામની લાંબી યાદી છે – મહારાષ્ટ્ર સરકાર દ્વારા 100 ફૂટની સંભાજી મહારાજની પ્રતિમા, મુંબઈ નજીક અરબી સમુદ્રમાં 400 ફૂટની છત્રપતિ શિવાજીની પ્રતિમા, કર્ણાટકની નંદી ટેકરીઓમાં 153 ફૂટની શિવની સ્થાપના. તેમને દરેકની પ્રતિકૃતિ સ્ટુડિયોમાં સ્થાન મેળવે છે. કેટલીક ડિઝાઇન એવી છે કે જેને રિજેક્શન જોવા મળ્યું છે. નોકરીનો એક ભાગ છે, પરંતુ એક માણસ કે જેણે તેના આત્માને શિલ્પમાં મૂક્યો છે, તે ખેદનું પ્રતિનિધિત્વ પણ કરે છે. આવું જ એક મોડેલ તેમણે ઈન્ડિયા ગેટ કેનોપી માટે બનાવ્યું હતું. “મેં બે બાળકો સાથે મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમા ડિઝાઇન કરી હતી. પરંતુ તેને નકારી કાઢવામાં આવ્યો હતો. ત્યાં સુભાષ ચંદ્ર બોઝની પ્રતિમા સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી,” એવું તેમણે જણાવ્યું. સુતારની આજે ત્રણ વર્કશોપ છે – બે સાહિબાબાદમાં અને એક નોઈડામાં જે 12,000 ચોરસ ફૂટમાં ફેલાયેલી છે. 250-મજબુત કર્મચારીઓ, મોલ્ડિંગ, છીણી અને પેઇન્ટિંગમાં મદદ કરે છે, જે બધા સુતારે બનાવેલી ડિઝાઇન પર કામ કરે છે.
નોંધ : આ વેબસાઈટ પર આપેલી તમામ ન્યૂઝ અને વાતો રીપોર્ટર દ્વારા રિપોર્ટ કરેલા છે. અથવા તો કોઈક સોર્સ ઉપરથી માહિતી લેવામાં આવેલા છે. ન્યૂઝ તથા અન્ય વાતોની જવાબદારી જે તે લેખક તથા સોર્સની રહેશે. “divyangnewschannel.com” વેબસાઈટ કે પેજ ની કોઈપણ પ્રકારની જવાબદારી રહેશે નહીં
About The Author
