‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) ની કહાનીઃ જ્યારે ભારતે 20 હજાર ફૂટ ઉંચી બરફમાં પાકિસ્તાનની કબર ખોદી, સુપ્રીમ કમાન્ડર આજે કરશે મુલાકાત
ZENSI PATEL
1 min read
રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ 26 સપ્ટેમ્બરે સિયાચીનની મુલાકાત લેશે. આને એટલા માટે પણ ખાસ માનવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે તે વિશ્વની સૌથી ઊંચાઈ પર સ્થિત યુદ્ધ ક્ષેત્રમાં તૈનાત સૈનિકોને પણ મળશે. સિયાચીનનું નામ આવતા જ મગજમાં ‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) આવે છે. આ એ જ ઓપરેશન છે જેના દ્વારા ભારતીય સેનાએ સફળતાનો સુવર્ણ અધ્યાય લખ્યો હતો.
રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ ગુરુવારે સિયાચીન બેઝ કેમ્પની મુલાકાત લેશે અને ત્યાં તૈનાત સૈનિકો સાથે વાત કરશે. ભારતે ચાલીસ વર્ષ પહેલા કારાકોરમ પર્વતમાળામાં આશરે 20,000 ફૂટની ઉંચાઈ પર સ્થિત સિયાચીન ગ્લેશિયરમાં ધૂળ ચટાવી હતી. ચાલો જાણીએ શું છે ઓપરેશન મેઘદૂત, જે રાષ્ટ્રપતિ મુર્મુ પહેલા અન્ય રાષ્ટ્રપતિએ સિયાચીનની મુલાકાત લીધી હતી.
સિયાચીનની મુલાકાત લેનારા મુર્મુ ત્રીજા રાષ્ટ્રપતિ છે
રાષ્ટ્રપતિ ભવન દ્વારા બુધવારે જારી કરાયેલા એક નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ‘ભારતના રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુ આજે (26 સપ્ટેમ્બર, 2024) સિયાચીન બેઝ કેમ્પની મુલાકાત લેશે અને ત્યાં તૈનાત સૈનિકો સાથે વાત કરશે, જે વિશ્વના સૌથી ઊંચા સ્થાન પર છે યુદ્ધભૂમિ લદ્દાખના કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાં સ્થિત સિયાચીનની મુલાકાત લેનાર તે દેશના ત્રીજા રાષ્ટ્રપતિ હશે. મુર્મુ પહેલા પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ એપીજે અબ્દુલ કલામ અને રામનાથ કોવિંદે પણ સિયાચીન બેઝ કેમ્પની મુલાકાત લીધી હતી. કલામે એપ્રિલ 2004માં મુલાકાત લીધી હતી જ્યારે કોવિંદ મે 2018માં બેઝ કેમ્પ ગયા હતા.
સિયાચીન 20,000 ફૂટની ઊંચાઈ પર છે
સિયાચીન ગ્લેશિયર કારાકોરમ પર્વતમાળામાં લગભગ 20,000 ફૂટની ઉંચાઈ પર છે. તે વિશ્વના સૌથી ઊંચા લશ્કરી વિસ્તાર તરીકે ઓળખાય છે, જ્યાં સૈનિકોને ભારે ઠંડી અને ભારે પવન સાથે સંઘર્ષ કરવો પડે છે. આખું વર્ષ અહીં બરફ રહે છે. શિયાળામાં અહીં તાપમાન -50 થી -70 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી ઘટી જાય છે. આ વિશ્વના સૌથી નિર્જન અને કઠોર વિસ્તારોમાંનો એક છે. ‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) હેઠળ, ભારતીય સેનાએ 13 એપ્રિલ, 1984ના રોજ ગ્લેશિયર પર પોતાનું સંપૂર્ણ નિયંત્રણ સ્થાપિત કર્યું.
ચાલો જાણીએ શું છે ‘ઓપરેશન મેઘદૂત'(Operation Meghdoot) , કેવી રીતે ભારતે બરફમાં પાકિસ્તાનની કબર ખોદી નાખી હતી.
‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) ભારતીય સેનાની બહાદુરીની ગાથા છે. ઑપરેશન મેઘદૂત (Operation Meghdoot) એ ભારતીય સશસ્ત્ર દળો દ્વારા લદ્દાખના કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાં સિયાચીન ગ્લેશિયરને કબજે કરવા માટે તેમના ઓપરેશનમાં ઉપયોગમાં લેવાતું કોડનામ હતું. 13 એપ્રિલ 1984, આ એ જ દિવસ છે જ્યારે ‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. જોકે ઓપરેશન 1984માં શરૂ થયું હતું, ભારતીય વાયુસેનાના હેલિકોપ્ટર 1978થી સિયાચીન ગ્લેશિયરમાં કાર્યરત હતા. ઑક્ટોબર 1978માં વાયુસેનાનું ચેતક હેલિકોપ્ટર સિયાચીનમાં ગ્લેશિયર પર ઉતરનાર પ્રથમ IAF હેલિકોપ્ટર બન્યું હતું. હકીકતમાં, ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે વિભાજન દરમિયાન થયેલા કરારમાં, સિયાચીન ગ્લેશિયર માટે યુદ્ધવિરામ રેખા અસ્થાયી હતી. આટલી ઉંચાઈ પર પણ સૈન્ય ઓપરેશન ચલાવી શકાય તેવું કોઈએ વિચાર્યું ન હતું.
પાકિસ્તાનને ઔકાત બતાવી
આ પછી પાકિસ્તાને 1982માં જ પોતાની ઔકાત બતાવવાનું શરૂ કર્યું. પાકિસ્તાન તરફથી તત્કાલીન ઉત્તરી આર્મી કમાન્ડર લેફ્ટનન્ટ જનરલ છિબરને પત્રો આવવા લાગ્યા, જેમાં ભારતને સિયાચીન ગ્લેશિયરથી દૂર રહેવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. આનાથી ભારતીય સેના એલર્ટ થઈ ગઈ અને તેણે 1983ના ઉનાળા દરમિયાન પણ ગ્લેશિયર પર પેટ્રોલિંગ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું. ઈન્ટેલિજન્સ રિપોર્ટ્સ દ્વારા ભારતીય સેના સમજી ગઈ હતી કે પાકિસ્તાનના ઈરાદા ખરાબ થઈ રહ્યા છે. ઇન્ટેલિજન્સ ઇનપુટમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે પાકિસ્તાન સિયાચીન પર કબજો કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. ગુપ્તચર એજન્સી RAW પાસેથી આ માહિતી મળ્યા બાદ ભારતે ‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ શરૂ કર્યું. તત્કાલીન પીએમ ઈન્દિરા ગાંધીએ આની મંજૂરી આપી હતી.
‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) કેવી રીતે ચાલ્યું?
આ પછી, ભારતીય સેના અને ભારતીય વાયુસેના (IAF) ઉત્તરી લદ્દાખ ક્ષેત્રની ઊંચાઈઓને સુરક્ષિત કરવા માટે સિયાચીન ગ્લેશિયર તરફ આગળ વધી. ‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot) માં ભારતીય વાયુસેના દ્વારા ભારતીય સૈન્યના સૈનિકોને એરલિફ્ટિંગ અને હિમશિખરો પર મૂકવાનો સમાવેશ થતો હતો. ભારતીય વાયુસેના માટે આ કાર્ય પૂર્ણ કરવું સરળ ન હતું. આ એટલા માટે છે કારણ કે એરફોર્સના પાઇલટ જો લાંબા સમય સુધી બરફની સફેદ ચાદર જોતા રહે છે તો તેને ‘અવકાશી દિશાહિનતા’ થવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં, અહીં તૈનાત સૈનિકોને હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને યાદશક્તિ ઓછી થવાની ફરિયાદો થવા લાગે છે. પરંતુ હજુ પણ ઓપરેશન મેઘદૂતમાં આઈએએફના વ્યૂહાત્મક એરલિફ્ટર્સે ખોરાક અને સૈનિકોનું પરિવહન કર્યું અને ઘણી બધી વસ્તુઓ ઉચ્ચ ઊંચાઈવાળા એરફિલ્ડમાં પહોંચાડી. ટૂંક સમયમાં જ ગ્લેશિયરના મહત્વના શિખરો પર લગભગ 300 સૈનિકો તૈનાત કરવામાં આવ્યા. પાકિસ્તાની સેના હુમલો કરી શકે તે સમય સુધીમાં ભારતીય સેનાએ વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્વપૂર્ણ પર્વત શિખરો પર કબજો કરી લીધો હતો, જેનાથી તેને ઘણો ફાયદો થયો હતો.
આ પણ વાંચો: લોકો કહેશે તમે બીજેપીના છો… પીએમ મોદીએ યુટ્યુબર રણવીર અલ્લાહબડિયા (Ranveer Allahbadia) ને એવોર્ડ આપતા આ કહ્યું, હવે તેનું એકાઉન્ટ થયું હેક
ઓપરેશન અબાબીલનો જવાબ આપવા માટે ‘ઓપરેશન મેઘદૂત’ (Operation Meghdoot)
ભારતને ગુપ્તચર માહિતી મળી હતી કે પાકિસ્તાને સિયાચીન પર કબજો કરવા માટે બરજીલ ફોર્સની રચના કરી છે. ભારતીય સેનાને સિયાચીનમાંથી બહાર કાઢવા માટે પાકિસ્તાને ‘ઓપરેશન સ્વેલો’ શરૂ કર્યું હતું. આ ઓપરેશનનો ઉદ્દેશ સિયા લા અને બીલાફોન્ડ લાને કબજે કરવાનો હતો. પાકિસ્તાન તરફથી પહેલો હુમલો 23 જૂને સવારે લગભગ પાંચ વાગ્યે કરવામાં આવ્યો હતો. ભારતીય સેનાએ જડબાતોડ જવાબ આપ્યો અને 26 પાકિસ્તાની સૈનિકોને ઠાર કર્યા. આ પછી પાકિસ્તાને જૂનમાં અને ફરીથી ઓગસ્ટમાં હુમલો કર્યો પરંતુ દરેક વખતે તેને હારનો સામનો કરવો પડ્યો. આમાં પાકિસ્તાને ત્રીસ સૈનિકો ગુમાવવા પડ્યા હતા. આ દરમિયાન ભારતીય સૈનિકોએ ગિયાંગ લાના સર્વોચ્ચ સ્થાન પર પણ કબજો કરી લીધો હતો. આ રીતે સમગ્ર સિયાચીન ભારતનું હતું. પાકિસ્તાને 1987માં અને 1989માં ફરીથી અહીં હુમલો કર્યો હતો. અહીં સ્થિત બાના પોસ્ટ વિશ્વના સૌથી ઊંચા યુદ્ધક્ષેત્રની સૌથી ઊંચી પોસ્ટ છે જે સમુદ્ર સપાટીથી 22,143 ફૂટ (6,749 મીટર)ની ઊંચાઈએ છે. ભારત સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, સિયાચીન ગ્લેશિયરમાં 18.11.2016 સુધી ઓપરેશન મેઘદૂત (Operation Meghdoot) હાથ ધરવામાં આવ્યું ત્યારથી, 35 અધિકારીઓ અને 887 જેસીઓ/ઓઆરએ અહીં પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો છે. ભારતીય સશસ્ત્ર દળો હાલમાં આ વિસ્તારને નિયંત્રિત કરે છે, અને ભારતીય સેનાની ઘણી પાયદળ બટાલિયન ત્યાં તૈનાત છે.
નોંધ : આ વેબસાઈટ પર આપેલી તમામ ન્યૂઝ અને વાતો રીપોર્ટર દ્વારા રિપોર્ટ કરેલા છે. અથવા તો કોઈક સોર્સ ઉપરથી માહિતી લેવામાં આવેલા છે. ન્યૂઝ તથા અન્ય વાતોની જવાબદારી જે તે લેખક તથા સોર્સની રહેશે. “divyangnewschannel.com” વેબસાઈટ કે પેજ ની કોઈપણ પ્રકારની જવાબદારી રહેશે નહી
About The Author
