ભારત રત્ન એનાયત કરવાની પ્રક્રિયા શું છે: પુરસ્કાર મેળવનારાઓએ કયા નિયમોનું પાલન કરવું જોઈએ?

23 જાન્યુઆરીએ બિહારના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કર્પૂરી ઠાકુરને ભારત રત્ન આપવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. હવે 11 દિવસ બાદ મોદી સરકારે ભારતીય જનતા પાર્ટીના વરિષ્ઠ નેતા લાલકૃષ્ણ અડવાણીને ભારતરત્નથી સન્માનિત કરવાની જાહેરાત કરી છે.

જાહેરાત કરતી વખતે પીએમ મોદીએ કહ્યું કે લાલકૃષ્ણ અડવાણી આપણા સમયના સૌથી આદરણીય રાજનેતાઓમાંના એક છે. તેમણે ભારતના વિકાસમાં અનોખું યોગદાન આપ્યું છે. તેમણે પાયાના સ્તરે કામ કરવાની શરૂઆતથી લઈને નાયબ વડાપ્રધાન તરીકેના કાર્યકાળ સુધી દેશની સેવા કરી હતી. તેઓ ગૃહમંત્રી અને માહિતી પ્રસારણ મંત્રી પણ હતા. લોકસેવામાં તેમની પારદર્શિતા હંમેશા યાદ રહેશે.

દેશના સર્વોચ્ચ સન્માનની યાત્રા

ભારતરત્ન એ ભારતનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર છે. આ પુરસ્કાર કોઈપણ જાતિ, ધર્મ, લિંગ, વ્યવસાય અથવા પ્રદેશની વ્યક્તિને તેના દેશ પ્રત્યેના અમૂલ્ય યોગદાન માટે આપી શકાય છે. આ સેવાઓમાં કલા, સાહિત્ય, વિજ્ઞાન, સમાજ સેવા અને રમતગમતનો સમાવેશ થાય છે.

2 જાન્યુઆરી 1954થી ભારતરત્ન આપવાનું શરૂ થયું. પ્રથમ સન્માન સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ ગવર્નર જનરલ ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારીને, બીજું રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણનને અને ત્રીજું વૈજ્ઞાનિક ચંદ્રશેખર વેંકટ રામનને આપવામાં આવ્યું હતું.

અત્યાર સુધીમાં કેટલી સેલિબ્રિટીને આ સન્માન મળ્યું છે?

અત્યાર સુધી વિવિધ ક્ષેત્રોની 50 હસ્તીઓને ભારત રત્ન એનાયત કરવામાં આવ્યા છે. આ સન્માન બિનભારતીયને પણ આપવામાં આવ્યું છે. જો કે, અત્યાર સુધી સન્માનિત લોકોમાં મોટાભાગના રાજકારણીઓ જ રહ્યા છે. લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીને મરણોત્તર એવોર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો.

રાજકારણ ઉપરાંત, રાજકારણ સિવાયના અન્ય ક્ષેત્રોમાં ભારત રત્ન મેળવનાર કેટલીક હસ્તીઓ છે – વૈજ્ઞાનિક ચંદ્રશેખર વેંકટરામન, સામાજિક કાર્યકર મધર ટેરેસા, અર્થશાસ્ત્રી અમર્ત્ય સેન, ગાયિકા લતા મંગેશકર, ઉસ્તાદ બિસ્મિલ્લા ખાન, ક્રિકેટર સચિન તેંડુલકર, સંગીતકાર ભૂપેન હજારિકા

ભારત રત્ન આપવાની પ્રક્રિયા શું છે?

ભારત રત્ન એવોર્ડ કોઈ ઔપચારિક નોમિનેશન પ્રક્રિયાને આધીન નથી. દેશના વડાપ્રધાન કોઈપણ વ્યક્તિને એવોર્ડ માટે નોમિનેટ કરી શકે છે. આ સિવાય કેબિનેટના સભ્યો, રાજ્યપાલ અને મુખ્યમંત્રી પણ વડાપ્રધાનને ભલામણ મોકલી શકે છે.

આ ભલામણો પર વડા પ્રધાનના કાર્યાલયમાં ચર્ચા કરવામાં આવે છે અને પછી અંતિમ મંજૂરી માટે રાષ્ટ્રપતિને મોકલવામાં આવે છે.

રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી પછી જ વ્યક્તિને ભારત રત્ન આપવામાં આવે છે. દર વર્ષે વધુમાં વધુ ત્રણ વ્યક્તિઓને જ ભારત રત્ન આપી શકાય છે. જો કે એ જરૂરી નથી કે દર વર્ષે ભારત રત્ન એવોર્ડ આપવામાં આવે. તે વ્યક્તિના જીવનકાળ દરમિયાન અને મૃત્યુ પછી બંને આપવામાં આવે છે.

ભારત રત્નથી સન્માનિત લોકોને શું મળે છે?

ભારત રત્નથી સન્માનિત વ્યક્તિને મેડલ અને સત્તાવાર પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવે છે. આ ચંદ્રક પીપલના પાન જેવો દેખાય છે, જે શુદ્ધ તાંબાથી બનેલો છે. તે 5.8 સેમી લાંબી, 4.7 સેમી પહોળી અને 3.1 મીમી જાડી છે. એક ચમકતો પ્લેટિનમ સૂર્ય પાંદડા પર કોતરવામાં આવે છે. તેની ધાર પણ પ્લેટિનમથી બનેલી છે.

મેડલની નીચે સિલ્વરમાં હિન્દીમાં ભારત રત્ન લખેલું છે. જ્યારે પીઠ પર રાષ્ટ્રીય પ્રતીક અશોક સ્તંભ બનાવવામાં આવ્યો છે અને નીચે હિન્દીમાં ‘સત્યમેવ જયતે’ લખેલું છે. પ્રમાણપત્રમાં સન્માનિત વ્યક્તિનું નામ, સન્માનનું વર્ષ અને રાષ્ટ્રપતિની સહી હોય છે.

ભારત રત્ન કોઈ નાણાકીય પુરસ્કાર નથી. મતલબ કે આ સન્માન સાથે કોઈ રકમ આપવામાં આવતી નથી. જો કે, કેટલીક રાજ્ય સરકારો આદરણીય વ્યક્તિઓને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવા માટે પોતાની મરજીથી પહેલ કરે છે.

આ પણ વાંચો:WORLD CANCER DAY 2024: વર્લ્ડ કેન્સર ડે 2024: જો તમને પણ આવી ખરાબ આદતો હોય તો સાવચેત રહો, કેન્સરનું જોખમ વધી શકે છે.

ભારત રત્ન મેળવનાર દેશ માટે VIP છે

ભારત રત્ન મેળવનાર એક રીતે દેશ માટે VIP છે. તેને સરકારી વિભાગ તરફથી અનેક પ્રકારની સુવિધાઓ મળે છે. જેમ કે રેલ્વે દ્વારા મફત મુસાફરી, રાજ્યમાં સ્ટેટ ગેસ્ટનો દરજ્જો, મહત્વના સરકારી કાર્યક્રમો માટે આમંત્રણ, વોરંટ ઓફ પ્રેસિડન્સીમાં સ્થાન.

રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, વડા પ્રધાન, નાયબ વડા પ્રધાન, રાજ્યપાલ, ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ, મુખ્ય ન્યાયાધીશ, લોકસભાના અધ્યક્ષ, કેબિનેટ પ્રધાન, મુખ્ય પ્રધાન, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન અને નેતા પછી પ્રોટોકોલમાં તેમને સ્થાન આપવામાં આવે છે

બંધારણની કલમ 18(1) મુજબ, ભારતરત્નથી સન્માનિત વ્યક્તિ આ એવોર્ડનું નામ પોતાના નામની આગળ કે પાછળ લખી શકે નહીં. જો કે, જો તે જરૂરી માનતો હોય, તો તે બતાવવા માટે કે તેને આ એવોર્ડ મળ્યો છે, તે આ રીતે લખી શકાય છે: – ‘રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા ભારત રત્ન આપવામાં આવ્યો’ અથવા ‘ભારત રત્ન પ્રાપ્તકર્તા’.

મોદી સરકારે કોને આપ્યો ભારત રત્ન?

2014માં સત્તામાં આવ્યા બાદથી મોદી સરકારે સમયાંતરે દેશની અનેક હસ્તીઓને ભારતરત્ન એનાયત કર્યા છે. વર્ષ 2015માં મોદી સરકારે સૌથી પહેલા અટલ બિહારી વાજપેયી અને પંડિત મદન મોહન માલવિયાને ભારત રત્ન આપ્યો હતો. મદન મોહન માલવિયા એક શિક્ષક અને સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા.તેઓ બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટીના સ્થાપક હતા. તેઓ ત્રણ વખત કોંગ્રેસ પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ રહી ચૂક્યા છે.

દિવંગત વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીએ વર્ષ 1942માં પોતાની રાજકીય કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. ભારત છોડો આંદોલન દરમિયાન તેમની ધરપકડ પણ કરવામાં આવી હતી. વર્ષ 1951માં ભારતીય જનસંઘમાં જોડાયા. વર્ષ 1968માં ભારતીય જનસંઘના પ્રમુખ બન્યા.આ પછી તેઓ ત્રણ વખત દેશના વડાપ્રધાન બન્યા.તેઓ 9 વખત લોકસભા અને બે વખત રાજ્યસભાના સાંસદ રહ્યા.

નોંધ : આ વેબસાઈટ પર આપેલી તમામ ન્યૂઝ અને વાતો રીપોર્ટર દ્વારા રિપોર્ટ કરેલા છે. અથવા તો કોઈક સોર્સ ઉપરથી માહિતી લેવામાં આવેલા છે. ન્યૂઝ તથા અન્ય વાતોની જવાબદારી જે તે લેખક તથા સોર્સની રહેશે. “divyangnewschannel.com” વેબસાઈટ કે પેજ ની કોઈપણ પ્રકારની જવાબદારી રહેશે નહીં